Paslanmaz Çelikler, demir bazlı alaşımların en az %10.5 Krom (Cr) içermesiyle tanımlanır. Bu Krom içeriği, malzemenin sadece bir metal olmaktan çıkıp, korozyonla mücadelede kendi kendini onaran bir koruma kalkanına sahip olmasını sağlar. Bu koruma, malzemenin oksitlenmeye karşı gösterdiği pasif film mekanizmasına dayanır. Havaya veya suya maruz kaldığında, yüzeyde milimetrenin milyonda biri kalınlığında, yoğun, yapışkan ve kimyasal olarak inert bir Krom Oksit (Cr2​O3​) tabakası oluşur.

Bu pasif film, çeliğin altındaki yüzeyi çevresel etkilerden izole eder. Eğer film mekanik olarak çizilir veya kimyasal olarak hasar görürse, yeterli oksijen varlığında kendini anında yenileme yeteneğine sahiptir. Paslanmaz çeliklerin korozyon direncinin gücü, alaşımdaki Krom, Nikel (Ni) ve Molibden (Mo) gibi elementlerin oranına göre değişir. Bu elementler, çeliğin korozyon direncini (özellikle çukurcuk korozyonuna karşı) artırarak, onları kimya, denizcilik ve enerji gibi zorlu sektörler için “mega platin özel” çözümler haline getirir. Hangi paslanmaz çeliğin hangi ortamda daha dayanıklı olduğunu anlamak, malzeme seçiminde kritik bir mühendislik kararıdır.

Korozyon Direncini Belirleyen Temel Alaşım Elementleri

Paslanmaz çelikler, temel olarak Östenitik (300 serisi), Ferritik (400 serisi), Martenzitik, Düpleks ve Çökelme Sertleşmeli (PH) olarak beş ana gruba ayrılır. Her grubun korozyon direnci profili, içerdiği elementlerin oranına göre belirlenir.

1. Krom (Cr) – Temel Direnç Mekanizması:

Krom, pasif filmi oluşturan temel elementtir. Minimum %10.5’ten %26’ya kadar artan Krom içeriği, pasif filmin kalınlığını ve stabilitesini artırır. Yüksek Krom, özellikle oksitleyici asitlere (nitrik asit gibi) karşı direnci yükseltir.

2. Molibden (Mo) – Çukurcuk ve Aralık Korozyonu Savunması:

Molibden, özellikle tuzlu su ve klorür içeren ortamlarda hayati öneme sahiptir. Klorür iyonları, pasif filmi yerel olarak parçalayarak çukurcuk (pitting) korozyonu başlatma eğilimindedir. Molibden, bu lokal hasarın oluşmasını zorlaştırır ve film yenilenmesini destekler. %2-7 oranında Molibden içeren 316/316L ve Düpleks çelikler bu dirence sahiptir.

3. Nikel (Ni) – Yapısal ve Stres Korozyonu Koruyucusu:

Nikel, çeliğin östenitik yapısını stabilize eder (örn. 304/316). Nikel içeriği, özellikle Stres Korozyonu Çatlamasına (SCC) karşı direnci önemli ölçüde artırır. SCC, yüksek sıcaklık ve klorürün birleştiği ortamlarda (örneğin kaynama noktasına yakın deniz suyu) kritik bir arıza modudur.

Pitting Direnç Eşdeğeri (PREN) Değeri:

Paslanmaz çeliklerin klorür içeren ortamlardaki dayanıklılığını ölçmek için kullanılan kritik bir göstergedir:

Yüksek PREN değeri (Örn. Süper Düpleks için $PREN>40$), malzemenin klorürlü ortamlarda üstün çukurcuk korozyonu direncine sahip olduğunu gösterir.

Farklı Çevresel Ortamlarda Paslanmaz Çelik Performansı

Paslanmaz çeliklerin performansını belirleyen şey, sadece alaşımın kendisi değil, aynı zamanda maruz kaldığı ortamın kimyasal ve fiziksel doğasıdır.

I. Denizcilik ve Klorür İçeren Ortamlar:

Bu ortamlar, paslanmaz çelikler için en zorlayıcılardan biridir, çünkü klorür iyonları (Cl−) pasif filmi bozarak çukurcuk korozyonunu başlatır.

• Tercih Edilen Çelikler: Yüksek Molibden içeren alaşımlar.
  • 316/316L: Deniz kenarındaki dış cepheler ve hafif tuzlu su uygulamaları için standarttır.
  • 6Mo Superaustenitics (Örn. 904L): Yüksek klorür konsantrasyonları ve yüksek sıcaklıktaki deniz suyu (Offshore platformlar, tuzdan arındırma tesisleri).
  • Düpleks ve Süper Düpleks (Örn. 2205, 2507): Özellikle yüksek mukavemet ve aşırı klorür direnci gerektiren pompalama sistemleri ve basınçlı boru hatları.

II. Yüksek Sıcaklık ve Oksitleyici Ortamlar:

Yüksek sıcaklık, hem korozyon hızını artırır hem de Yüksek Sıcaklık Oksidasyonu (pul pul dökülme) riskini getirir.

• Tercih Edilen Çelikler: Yüksek Krom ve Nikel içeren östenitik alaşımlar.
  • 309, 310: Yüksek Krom ve Nikel sayesinde oksidasyona karşı mükemmel direnç sunar (ısı eşanjörleri, fırın bileşenleri). 310, 1150∘C‘ye kadar iyi performans gösterir.
  • Ferritik Çelikler (Örn. 446): Yüksek Krom içeriği sayesinde daha düşük sıcaklıklarda oksidasyona karşı iyi dirençlidir.

III. Kimyasal Prosesler ve Asidik Ortamlar:

Asitlerin türü (Oksitleyici vs. İndirgeyici) malzeme seçimini tamamen değiştirir.

• Oksitleyici Asitler (Nitrik Asit): Yüksek Krom, pasif filmi stabilize ettiğinden 304 ve 310 gibi çelikler tercih edilir.
• İndirgeyici Asitler (Sülfürik Asit, Hidroklorik Asit): Bu asitler pasif filmi çözme eğilimindedir. Bu ortamlarda Molibden ve Nikel içeriği artırılmalıdır. Hastelloy veya Özel Östenitikler (Örn. Alaşım 20) gibi nikel alaşımlarına geçiş gerekebilir, ancak pirinç borular da belirli asitlerde çözümler sunar.

Paslanmaz Çelik Sınıfları ve Direnç Özellikleri

Aşağıdaki tablo, en yaygın kullanılan paslanmaz çelik sınıflarının kritik korozyon türlerine karşı dirençlerini ve Dilovası/Kocaeli sanayisindeki tipik kullanım alanlarını göstermektedir.

Korozyon Direnci ve Üretim Stratejileri (Dilovası/Kocaeli)

Türkiye’nin ağır sanayi üslerinden biri olan Dilovası/Kocaeli, denizcilik, petrokimya ve enerji sektörlerinin yoğunlaştığı bir bölgedir. Bu çevrede malzeme seçimi, korozyon riskinin yüksek olması nedeniyle hayati önem taşır.

Stratejik Malzeme Seçimi:

• Deniz Kenarı Risk Yönetimi: Bölgedeki liman tesisleri ve tersaneler, atmosferik tuzlu havaya ve deniz suyuna maruz kalır. Dış cephe kaplamaları, boru destekleri ve deniz suyuyla temas eden ekipmanlarda 316L kullanımı minimum standarttır. Daha kritik yük taşıyan ve sürekli deniz suyuyla temas eden uygulamalarda ise Düpleks (2205) ve Süper Düpleks (2507) çelikler, klorür ve SCC direncini maksimize etmek için tercih edilir.
• Petrokimya ve Kimya Tesisleri: Bölgedeki kimya tesisleri, çeşitli asitler ve kostik çözeltilerle çalışır. Bu tesislerde tank, reaktör ve boru hatlarında, agresif kimyasalların türüne göre 316L veya Molibden ve Nikel oranı daha yüksek olan Özel Östenitik sınıflar (Örn. 904L) kullanılır.

Bu stratejik seçimler, Dilovası/Kocaeli sanayisinin operasyonel güvenilirliğini artırırken, yüksek korozyon maliyetlerini ve beklenmedik arıza sürelerini minimize etmesini sağlar.

Sonuç: Paslanmaz Çelik – Çevresel Zorluklara Karşı Güvenilir Yatırım

Paslanmaz Çelikler, Krom’un oluşturduğu kendini onaran pasif film sayesinde benzersiz bir korozyon direnci sunar. Bu direncin düzeyi, alaşımdaki Krom, Molibden ve Nikel oranlarına bağlıdır ve her bir alaşım, belirli bir çevresel zorluğa karşı “mega platin özel” bir çözüm olarak tasarlanmıştır.

Klorür içeren deniz ortamlarında yüksek Molibdenli (316L, Düpleks), yüksek sıcaklıkta yüksek Kromlu (310) ve yüksek mukavemet ve aşırı klorür direncinin birlikte arandığı yerlerde ise Süper Düpleks (2507) paslanmaz çelikler tercih edilmelidir. Dilovası/Kocaeli gibi zorlu sanayi bölgelerinde, doğru paslanmaz çelik sınıfının seçilmesi, sadece malzeme seçimi değil, aynı zamanda uzun vadeli operasyonel güvenilirlik ve sürdürülebilirlik için kritik bir mühendislik kararıdır. Paslanmaz çelikler, çevresel zorluklara karşı duran güvenilir bir yatırımın teminatıdır.